De tien mooiste kerken in de binnenstad van Groningen

Groningen staat niet alleen bekend om zijn moderne architectuur en levendige cultuur, maar ook om zijn bijzondere historische kerken, die al eeuwenlang de skyline van de stad bepalen. Ik neem je mee langs tien van deze unieke kerken in het hart van Groningen. Van de neogotische grandeur van de Sint Jozefkathedraal tot de ingetogen charme van de Remonstrantse kerk – elke kerk vertelt een eigen verhaal. Trek je wandelschoenen aan en ontdek de geestelijke en architectonische rijkdom van Groningen.

1. Martinikerk en Martinitoren, Martinikerkhof 3

De toren van de Martinikerk, door Groningers liefdevol d’Olle Grieze (de oude grijze) genoemd, is al vanaf de 13e eeuw een markant oriëntatiepunt voor zowel Stadjers (inwoners van de stad Groningen) als Ommelanders (bewoners van de omliggende regio). Tot 1921 diende de toren als uitkijkpost voor de brandwacht. Het carillon wordt sinds 1525 onafgebroken bespeeld door een beiaardier, met live bespelingen op dinsdag en zaterdag tussen 12.00 en 13.00 uur.

De kerk zelf vormt al eeuwen het middelpunt van de stad en heeft in de loop van de tijd diverse verbouwingen ondergaan. Dit heeft geresulteerd in een fascinerende combinatie van romaanse en gotische architectuur. Binnen in de kerk is het imposante barokorgel van meesterorgelbouwer Arp Schnitger een van de absolute hoogtepunten. Daarnaast sieren prachtige middeleeuwse schilderingen de muren en gewelven van de kerk. Haar naam ontleent de kerk aan Sint Martinus, de beschermheilige van de stad Groningen, vandaar dat Groningen ook wel Martinistad wordt genoemd.

Loop ook eens om de kerk heen, aan de achterkant ligt het Martinikerkhof. Ooit een begraafplaats en parkeerterrein, nu een groene oase van rust midden in de stad.

Het panoramische dakterras van Forum Groningen biedt een uniek kijkje op de Martinikerk vanaf 45 meter hoogte. Zeker een aanrader!

Online tickets voor de beklimming van de Martinitoren zijn hier verkrijgbaar.

2. Sint Jozefkathedraal

Radesingel 4

Als stad met een rooms-katholieke geloofsgemeenschap heeft Groningen natuurlijk ook een eigen kathedraal: de Sint Jozefkathedraal, voluit de Kathedrale kerk van de H.H. Martinus en Jozef. Deze kathedraal is de thuishaven van de bisschop van Groningen en is gebouwd in 1885. Het is een kopie van de Sint-Vituskerk in Bussum. Architect Pierre Cuypers kreeg wel de vrijheid om zelf de toren te ontwerpen. Hij koos voor een 1,5 meter hogere toren – verschil moet er zijn – met een zeshoekige vorm en een open stalen spits. In de volksmond wordt deze toren ook wel de ‘dronkemanstoren’ genoemd, omdat je vanuit elke hoek altijd minstens twee uurwerken kunt zien en soms zelfs drie. Ook zonder een borreltje te veel op.

3. Remonstrantse kerk

Coehoornsingel 14

De Remonstrantse kerk werd in 1882 gebouwd door de Groningse architect Herman Raammaker. Omdat de Remonstrantse gemeente destijds zelf alle kosten van de bouw en de inrichting op zich nam, kreeg het gebouw al snel de bijnaam ‘bontjassenkerk’. In 2005 onderging de kerk een ingrijpende verbouwing onder leiding van de Japanse architecte Moriko Kira. Zij voegde onder meer een glazen toegangsgebouw toe, rechts naast de kerk. De kerk is nog steeds in gebruik voor kerkdiensten, maar ook voor lezingen en concerten.

4. Russisch-Orthodoxe kerk

Ganzevoortsingel 2

Groningen heeft sinds 1968 een Russisch-Orthodoxe parochie, verbonden met het patriarchaat van Moskou. De kerk is gevestigd in een historisch pakhuis uit 1896 dat gebruikt werd voor de opslag van pinda’s. De voorgevel valt op door drie mozaïeken: rechts een afbeelding van Christus, links de Moeder Gods en boven de ingang een kruismozaïek met twee duiven en de Griekse letters Alfa en Omega. Alfa en Omega zijn de eerste en de laatste letter van het klassieke Griekse alfabet. In bijbelboek Openbaring zeggen zowel God als Christus “Ik ben de Alfa en de Omega.” Oftewel: ik ben het begin en het einde.

5. Synagoge

Folkingestraat 60

In het hart van de voormalige Joodse buurt staat de synagoge, gebouwd in 1906. Dit gebedshuis valt op door zijn oosters aandoende hoefijzer- en sleutelgatbogen in ramen en galerijen en door de twee ronde koepeltorens, waardoor het gebouw ook wel wat weg heeft van een moskee. Omdat architect Tjeerd Kuipers nog nooit eerder een synagoge had ontworpen – hij had al wel tientallen kerken gebouwd – ondernam hij een studiereis naar Duitsland. Hier liet hij zich inspireren door de oriëntaalse stijl van synagogen in Berlijn en Dresden.

De bouw begon pas nadat een verhitte discussie binnen de Joodse gemeenschap over de financiering werd beslecht, waarna de benodigde 52.945 gulden bijeen werd gebracht. In 1952 verkocht de Joodse gemeente de synagoge vanwege de hoge kosten voor onderhoud en verwarming. Van de oorspronkelijke 2.800 Joden in de stad, keerde er na de Tweede Wereldoorlog maar een handjevol terug.

Het gebouw deed daarna nog dienst als wasserij, ververij en stomerij. Toen de wasmachine populair werd, raakte het inmiddels sterk verwaarloosde pand in 1973 buiten gebruik. Sloop leek de enige optie, totdat een burgerinitiatief het gebouw redde. In 1981 werd de synagoge uitgebreid gerenoveerd. Tegenwoordig dient het als centrum voor educatie, herdenking en culturele uitwisseling. Er worden regelmatig concerten, lezingen en tentoonstellingen georganiseerd.

Lees hier meer over het Joodse verleden van de Folkingestraat.

6. Pelstergasthuiskerk

Pelsterstraat 43

De Pelstergasthuiskerk heeft indrukwekkende geschiedenis die teruggaat tot de 13e eeuw. De kerk in neogotische stijl maakte oorspronkelijk deel uit van het Pelstergasthuis, een instelling die pelgrims, zieken en ouderen opving en verzorgde. De kapel is al vanaf 1685 -met een kleine onderbreking tussen 1850 en 1935 – onderdeel van de Waalse kerk, gesticht door Franse protestanten. De kerk is een geliefde locatie voor concerten, exposities en andere culturele evenementen. Vergeet zeker niet even rond te kijken in een van de mooiste gasthuizen van Groningen.

7. Lutherse Kerk

Haddingestraat 23

De Lutherse Kerk uit 1696 aan de Haddingestraat is een prachtig voorbeeld van een 17e-eeuwse protestantse schuilkerk. Wel goed opletten, je loopt er zo voorbij. De kerk valt vanaf de straat nauwelijks op. Het interieur, met zijn prachtige houten preekstoel en barokke details, is indrukwekkend in zijn eenvoud. Bijzonder is het historische Schnitgerorgel uit 1699, dat wereldwijd bekend staat vanwege zijn klankkwaliteit en vakmanschap. De kerk wordt ook wel de Zwaantjeskerk genoemd, vanwege de gevelsteen in de vorm van een zwaan.

8. De Akerk

Akerkhof 2

In het hart van Groningen torent de imposante Akerk, ook wel de Kerk van Onze Lieve Vrouwe ter Aa genoemd, al sinds de 13e eeuw boven de stad uit. Deze van oorsprong katholieke kerk is vernoemd naar de beek de A, die deel uitmaakt van de Diepenring – de grachtengordel van Groningen. Na de Reformatie werd de kerk protestants. Eerder stond hier een kapel gewijd aan Sint-Nicolaas en Maria. Sint-Nicolaas was de schutspatroon van de schippers, die hier vlakbij aan de Hoge der A hun schepen afmeerden. In het destijds kleine Groningen moet het een indrukwekkend gezicht zijn geweest: de Martinikerk met zijn 97 meter hoge toren en de Akerk met zijn 76 meter hoge toren, op nog geen 500 meter van elkaar. Deze monumentale kerken benadrukten de nietigheid van de mens tegenover God. De kenmerkende gele kleur van de Akerk dateert van een ingrijpende restauratie in 1982. Ironisch genoeg werd de kerk in die tijd als fietsenstalling gebruikt.

In de zomermaanden is er elke zaterdag om 14.00 uur een rondleiding. Geen tijd? Geen probleem: hier kun je lezen wat je hebt gemist.

9. Nieuwe Kerk

Nieuwe Kerkhof 1

De Nieuwe Kerk uit 1664, ook bekend als de Noorderkerk, ligt aan het sfeervolle en boomrijke Nieuwe Kerkhof. Hier werden vroeger de pestdoden begraven. De kerk lag toen nog buiten de stad. Het is gebouwd in een sobere barokstijl, kenmerkend voor protestantse kerken uit die tijd, met een prachtig zadeldak en een markante klokkentoren. Binnen in de kerk vallen direct het houten tongewelf en de prachtige barokke preekstoel en banken op. Tegenwoordig wordt de Nieuwe Kerk niet alleen voor kerkdiensten gebruikt, maar ook voor concerten, lezingen en andere culturele evenementen. Interessant detail is dat de kerk op de noordelijkste heuvel van de Hondsrug staat, ook wel de Noordes of Thye genoemd.

10. Doopsgezinde Kerk

Oude Boteringestraat 33

De Doopsgezinde Kerk begon als een houten schuilkerk, verborgen achter een woonhuis. Het huidige kerkgebouw, dat dateert uit 1815, kreeg pas halverwege de negentiende eeuw een zichtbare plek aan de Oude Boteringestraat, nadat het woonhuis ervoor werd afgebroken. De architectuur van de kerk is ingetogen, passend bij de waarden van deze geloofsgemeenschap, die eenvoud en bescheidenheid hoog in het vaandel heeft staan. Een bijzonder element is het orgel uit 1801, gebouwd door de gerenommeerde orgelbouwer Luitjen Jacob van Dam, dat nog regelmatig wordt bespeeld tijdens diensten en concerten.

Welke kerk maakt op jouw de meeste indruk en waarom? Laat het me hieronder weten.